“Voor de identiteitsontwikkeling van hoogbegaafden is het belangrijk dat ze deel uitmaken van een reguliere klas.”
Het is een veelgehoorde misvatting die voor veel hoogbegaafden grote consequenties met zich meebrengt. Dit met levenslange gevolgen voor hun identiteitsontwikkeling en psychisch welzijn.
De reden dat het huidige onderwijs niet past bij hoogbegaafden, is dat het vooral afgestemd is op het gemiddelde kind. Hoogbegaafde kinderen lijden vooral in dit onderwijssysteem en voelen zich tekortgedaan omdat het onderwijs niet in hun leerhonger, de sociale en emotionele behoeften voorziet. Zij worden onvoldoende aangesproken op hun niveau en hebben geen ontwikkelingsgelijken en gelijkgestemden om zich aan te kunnen spiegelen, van te kunnen leren en sociaal mee te kunnen verkeren. Deze mismatch leidt vaak tot een groot scala aan sociale-, emotionele-, psychische-, en identiteitsontwikkelingsproblematiek.
Hoogbegaafden typeren zich over het algemeen door hun rijk geassocieerde denken en communiceren, de leerhonger, vaak de gevoeligheid, de sensitiviteit, hun (grote) nieuwsgierigheid, intensiteit, gedrevenheid en rechtvaardigheidsgevoel. Deze intense, complexe persoonlijkheidsstructuur en het daaruit voortvloeiende gedrag wordt zeer onvoldoende begrepen door mensen die zelf niet hoogbegaafd zijn.
Kennis over het fenomeen hoogbegaafdheid is één, maar veel ervaring met deze kinderen en het allerbelangrijkste, een persoonlijke achtergrond die overeenkomt met deze kinderen is cruciaal. Psychosociale- en socio-emotionele factoren spelen in dat laatste punt een cruciale rol. Mensen, ook hoogbegaafden, voelen zich het meest vertrouwd met diegenen die op hen gelijken. Het voelt veilig en vertrouwd te verkeren met andere kinderen en begeleiders/docenten die op jou lijken, jouw taal spreken en jouw leer-, sociale- en emotionele behoeften begrijpen. Hoogbegaafde kinderen hebben peers nodig om vanuit herkenning, erkenning, veiligheid en geborgenheid te kunnen aarden en een gevoel te hebben om te kunnen zijn wie ze zijn en ertoe te doen. Een peergroup is essentieel voor zowel de persoonlijke als sociale identiteitsontwikkeling van een hoogbegaafde. Dat is zonder meer evident in de adolescentiefase, de meest cruciale periode in de identiteitsvorming.
Vanuit vertrouwen, zelfvertrouwen en algeheel gevoel van welbevinden kunnen kinderen de verbinding aan gaan. Een hoogbegaafd kind dat zich veilig en vertrouwd voelt is in staat te communiceren, te kunnen werken en leren. Zodoende kunnen zij groeien naar hun bijzondere talenten en mogelijkheden. Essentieel hierbij is om vanuit de zone van naaste ontwikkeling een werk- en leeromgeving te creëren om hoogbegaafde kinderen in hun sociale-, emotionele-,werk- en leerbehoeften te voorzien.
Overzicht, structuur en betekenis van opdrachten en onderwijs in het algemeen is daarbij enorm belangrijk. Dit omdat hoogbegaafden zelf sterk het vermogen hebben systemisch te denken en te communiceren. Een hoogbegaafd kind zoekt zeer vaak betekenis in waarom iets gedaan of geleerd moet worden en als het voor het kind duidelijk is waarom, waarvoor en waartoe, wordt het in beweging gezet. Daarin moet veel ruimte zijn voor de nieuwsgierigheid, creativiteit, autonomie en leerhonger van het kind. Als aan de laatstgenoemde voorwaarden wordt voldaan, is een onderwijsprogramma veilig en vertrouwd en wordt de betrokkenheid en gedrevenheid om de opdrachten uit te voeren gestimuleerd.
Een hoogbegaafd kind schept vaak veel plezier en genoegen in het (autonoom) creëren. Het mooie en waardevolle dat hoogbegaafde kinderen vaak ervaren als iets betekenisvols tot stand is gekomen, is dat ze in het proces van creëren zichzelf vaak verrassen. Dientengevolge zijn de voldoening en het plezier des te groter.
Wat is het nut van onderwijs dat een hoogbegaafde niet in de benoemde essentiële voorwaarden en behoeften voorziet? Bijzonder talent vereist dat hoogbegaafde kinderen door getalenteerde coaches en docenten worden begeleid. Zij weten de talenten van deze kinderen naar boven te halen, faciliteren en cultiveren. Ik pleit daarom, al samenvattend, zonder meer voor scholen voor hoogbegaafden. Of als iets minder wenselijk alternatief, professioneel opgezette onderwijsentiteiten en programma’s binnen bestaande scholen, waarin alleen ervaringsexperts en academisch geschoolde docenten en begeleiders actief zijn, die meer dan alleen bekend zijn met hoogbegaafdheid.