Voor hoogbegaafden, en feitelijk voor ieder individu, is het belangrijk dat zij zich bewust zijn van zichzelf en dat zij hun identiteit en (al) wat erbij hoort mogen ervaren en beleven. Het is in de relatie tot hun omgeving waar hoogbegaafden vaak een mismatch ervaren die kan leiden tot identiteitsontwikkeling problematiek.
Over deze problematiek en andere zaken heb ik geschreven in twee voorgaande artikelen, getiteld Geef hoogbegaafden hun eigen onderwijs en Nut en noodzaak van hoogbegaafdenonderwijsĀ In dit blog ga ik in op de positieve kanten van hoogbegaafd zijn. Het is naast het hoge IQ (130+) een andere en intensere manier van zijn en beleven.
Algemene typering van hoogbegaafdheid
Hoogbegaafden typeren zich in het algemeen in het rijk geassocieerde denken en communiceren, de leerhonger, vaak de gevoeligheid, de sensitiviteit, hun (grote) nieuwsgierigheid, intensiteit, gedrevenheid en rechtvaardigheidsgevoel. Het is een gegeneraliseerde beschrijving van hoogbegaafden in het algemeen, daar er een variatie is in hoeverre de zojuist genoemde persoonlijkheidskarakteristieken van toepassing zijn op de hoogbegaafde als individu. Het is in het algemeen een intense, complexe persoonlijkheidsstructuur en het daaruit voortvloeiende gedrag dat een hoogbegaafde typeert.
Introversie versus extraversie
Een hoogbegaafde kan introvert van aard zijn, waardoor deze manier van beleven van de buitenkant niet altijd zichtbaar is. Maar net als ieder individu kan een hoogbegaafd individu zowel extravert als introvert zijn, maar zijn deze polen vaak meer uitvergroot en gedreven door de intense belevingswereld. Zoals een hoogbegaafde heel extravert en ongeremd lijkt in verbale en non-verbale communiceren, kan een hoogbegaafde ook introvert en teruggetrokken zijn. De introversie kan vaak een verkeerde indruk geven van hoe het een en ander beleefd wordt. Ze uiten dit alleen minder of op een andere manier.
Nieuwsgierigheid, sensitiviteit en empathie
Een hoogbegaafde is vaak nieuwsgierig en zoekt het contact met andere mensen. Ze zoeken daarbij vaak de diepgang in de gesprekken. Daarnaast zijn ze vaak heel sociaal, empathisch en authentiek in hun manier van communiceren. Ze vergeten daarbij niet rekening te houden met wat de ander beweegt, ze zijn er ook nieuwsgierig naar. Ze zijn bijzonder goed in het lezen van de ander en voelen vaak de ander heel goed aan. Het luisteren, inleven en invoelen wat een ander meemaakt en gevoelsmatig beleeft, kan een hoogbegaafde vaak roeren. Ze zijn niet alleen intens en heel liefdevol, maar ook heel loyaal aan diegenen die ze tot hun vrienden of geliefden rekenen. Ze zullen er veel aan doen een ander op hun gemak te laten voelen en willen als de situatie dat toelaat graag wat voor de ander betekenen.
Creativiteit en de beleving ervan
Kunst en creativiteit kan ook intens beleefd worden. De klankkleur, de gelaagdheid in kleur en tonale structuren, de harmonie, de algehele esthetische en systemische kwaliteiten van een compositie of artistiek werk kan een hoogbegaafde niet alleen verwonderen, maar op een intense manier in beslag nemen. Het kan sterke emoties en associaties oproepen omdat het de zintuiglijke beleving stimuleert en de sterk systemische en associatieve manier van denken in beweging zet. Een hoogbegaafde voelt en associeert daarbij tegelijk om daarbij zijn eigen leef- en belevingswereld te ervaren. Dat kan niet alleen als artistieke uitingen als buitenstaander worden ervaren, maar zeer zeker ook als hoogbegaafden zelf creatief en artistiek bezig zijn.
Autonomie, denken en de drang betekenisvol te creƫren
Een hoogbegaafde kan intens genieten van het proces van autonoom scheppen en creƫren en daarin betekenisvol bezig te zijn. Dit hele proces van scheppen en creƫren en het plezier dat beleefd wordt, kan ook ervaren worden bij het uitzoeken van complexe vraagstukken met betrekking tot de maatschappij, politiek, de wereld, natuur of wetenschap. De interesse en nieuwsgierigheid en het verkennen van de mogelijkheden en de ervaren vrijheid daarin, is wat hoogbegaafden in beweging zet.
De denk- en verbeeldingskracht en het probleemoplossend vermogen
Hoogbegaafden zijn zeer sterk in het begrijpen van waar een probleem in al zijn facetten vaak over gaat, wat de achtergronden zijn, en wat de samenhang is van het probleem met andere zaken. Vanuit metadenken kunnen zij vaak een heel creatieve oplossing voor een probleem bedenken. De grote creativiteit en divergente manier van denken geeft hoogbegaafden een grote creatieve intelligentie en verbeeldingskracht, die vaak kan leiden tot volstrekt nieuwe inzichten, ideeƫn of oplossingen voor complexe vraagstukken. Het kan tot een andere manier van systemisch denken, of tot een nieuwe theorie leiden.
In de werkomgeving kan deze systemische manier van denken helpen in te zien hoe structuren en systemen in elkaar zitten of waar processen niet optimaal lopen of misgaan. Hun snelle manier van denken, de sterke behoefte iets te creƫren of betekenisvol bezig te zijn in combinatie met het perfectionisme, maakt dat ze energiek, gedreven en aanhoudend zijn totdat ze een oplossing hebben gevonden. Hun loyaliteit en hun werkethiek spelen hierin ook een rol.
Normen, waarden en het rechtvaardigheidsgevoel
Onrecht in de wereld kan een hoogbegaafde in beweging brengen en bezig houden. Hier speelt het sterke rechtvaardigheidsgevoel en het normen en waarden besef dat daarmee samenhangt een rol. Het idee van een betere wereld waarin systemisch recht wordt gedaan aan de essentiƫle behoeften van mensen maakt van hoogbegaafden vaak intense en bevlogen idealisten. Waarden zoals je te kunnen ontplooien, te ontwikkelen en in vrede en harmonie met elkaar samen te leven en een betere wereld te maken is daarbij het streven.
Hooggevoeligheid
Sommige hoogbegaafden zijn (heel) gevoelig van aard. Ze kunnen vaak zeer goed zintuiglijk waarnemen, en externe prikkels zoals geluiden, kleuren, geuren, smaak sterk beleven. Ze kunnen de aard en samenstelling van deze prikkels haarfijn onderscheiden tot in detail en de kleine variaties daarin. Algehele zintuiglijke indrukken kunnen ook bijdragen in het haarfijn aanvoelen van de stemming van de ander of de sfeer in een groep. Zintuiglijke waarnemingen dragen bij aan de rijke belevingswereld.
Ontspanning en rust voor het intense mens
Een wandeling in de natuur, het waarnemen van het heelal, of het passief terugtrekken in de eigen leef- en belevingswereld kan een hoogbegaafde innerlijk ontspanning geven en tot rust brengen. Het zorgt voor de balans en harmonie die intense mensen als ze zijn ook zeer nodig hebben. In het ervaren van de innerlijke rust voelen ze soms letterlijk de relatie tot het grotere geheel, de natuur en in het verlengde daarvan de kosmos.
Authenticiteit en esthetiek
Naast de belangrijke, grote en betekenisvolle zaken kan de hoogbegaafde ook van de kleine dingen die puur, authentiek, esthetisch en mooi zijn zeer waarderen. Daartoe behoren ook die kleine dingen die duiden op (mede)menselijkheid via woord, gebaar of daad. Al die kleine authentieke dingen die de leef- en belevingswereld van een hoogbegaafde vergroten kan een hoogbegaafde raken en beroeren.
Slotwoord
Nu is er tot slot een grote variatie in de karakters en eigenschappen van hoogbegaafden. Wat ze over het algemeen al samenvattend typeert, is dat het intense mensen zijn met een grote denk-, verbeeldingskracht en creativiteit, die daar op verschillende manieren uiting aan willen geven. Daarin spelen nieuwsgierigheid, passie, emotie in het zijn en beleven vaak een belangrijke rol. Daarnaast zijn ze sterk empathisch, voelend en inlevend. Het wordt tijd dat deze bijzondere groep mensen meer gezien en gewaardeerd wordt, dat ze hun plek mogen verwerven en dat dit laatste vooral meer gecultiveerd en gefaciliteerd wordt. Het zijn de mensen die met hun bijzondere en soms uitzonderlijke talenten de wereld een stuk mooier en beter maken. Onder hen bevinden zich mogelijk de Curie’s, Einsteins, Newtons, Gausse’s, Goethe’s, Da Vinciās, Mozarts, Van Goghs en Musks van deze wereld.
