Wat veel mensen zich waarschijnlijk niet zullen realiseren of kunnen voorstellen is dat er veel hoogbegaafden zijn die zich in het verleden heel erg ‘dom’ hebben gevoeld (en nu nog bij tijd en wijle). Dit heeft verschillende oorzaken, maar de rode draad is toch wel: ze hebben zich altijd een vreemde eend in de bijt en nooit begrepen gevoeld.
More the knowledge lesser the ego,
Lesser the knowledge, more the ego.
Albert Einstein
Dat gevoel ontstaat meestal reeds in hun jeugd. Ter illustratie even een heel simplistisch, hypothetisch voorbeeld: je zit op de lagere school en al je klasgenootjes zeggen dat een krokodil paars is en jij bent de enige die denkt (of weet) dat een krokodil groen is. Als dit soort situaties zich continu voordoen durf jij je vinger niet meer op te steken, ga je aan jezelf twijfelen en denken dat jij dan wel degene zal zijn die het fout heeft, ergo: ‘ik moet wel dom zijn’.
Hoogbegaafden denken van nature veel verder door, waardoor ze de versimpelde schoolse opgaven vaak juist niet begrijpen. Ook is automatiseren iets waar ze moeite mee hebben omdat ze simpelweg andere leervaardigheden hebben. Op andere gebieden pikt het kind juist wèl dingen snel op, raakt dientengevolge verveeld door de herhalingsstof en wordt dan als ‘lui en ongeconcentreerd’ beschouwd. Door pure onwetendheid van dit onderwerp zijn er helaas leerkrachten maar soms ook familieleden die er gemakshalve vanuit gaan dat het kind ‘dan wel dom moet zijn’… In de nare gevallen krijgen die kinderen dat de rest van hun jeugd ingepeperd en ontwikkelen ze hierdoor een negatief zelfbeeld.
Hij die niets weet en weet dat hij niets weet, weet meer dan hij die niets weet en niet weet dat hij niets weet.
Een andere oorzaak is dat hoogbegaafden vaak door blijven vragen omdat ze het naadje van de kous willen weten of om het gestelde voor zichzelf te verduidelijken. Ze vatten dingen regelmatig (te) letterlijk op en zijn daarnaast sociaal ook niet altijd even sterk. Wat voor anderen als vanzelfsprekend of als afgedaan wordt beschouwd blijft de hoogbegaafde meestal nog met vragen bezigen en dat wordt door anderen nogal eens geïnterpreteerd als ’traag van begrip’, et voilà, daar zijn we weer…
Nog een oorzaak van de gedachte ‘ik ben dom’ wordt veroorzaakt door de hoogbegaafde zelf! Omdat ze de lat extreem hoog leggen voor zichzelf, vaak perfectionistisch zijn en regelmatig last hebben van faalangst, nemen ze het zichzelf erg kwalijk als ze iets niet in één keer kunnen of begrijpen, en beschouwen zichzèlf dan als ‘dom’. Tevens hebben ze vaak de neiging om zichzelf overmatig te verklaren, maar krijgen het gewoon niet gedaan om hun gedachtegangen goed over te brengen en ook dat zorgt dat ze zich inadequaat voelen.
Bijzonder genoeg zijn er mede-hoogbegaafden die zich ‘dom’ voelen in het bijzijn van andere hoogbegaafden. Dit geldt over het algemeen voor de volwassen exemplaren die door eerder genoemde oorzaken geen hoger onderwijs hebben gevolgd ten opzichte van diegenen die wel hogere studies hebben afgerond. Soms lijkt het wel eens een “machtsstrijd”. Terwijl mijn ervaring met andere hoogbegaafden is dat het vaak juist zeer meelevende, zichzelf wegcijferende, gevoelige en erg open-minded mensen zijn!
Dan komt er nu een cruciale vraag naar boven: Voel je je nu echt ‘dom’ of gaat het er in wezen om dat je je ‘minderwaardig’ voelt ten opzichte van anderen?
Op zich ben ik zelf geen fan van de term ‘dom zijn’ omdat het een betwistbaar en daarmee relatief begrip is. Je kunt overigens wel domme dingen dóen (handeling), maar termen als inadequaat, ezelachtig, of niet zo slim hadden mijn boodschap waarschijnlijk minder herkenbaar gemaakt of minder goed overgebracht.
Wat iedereen echter moet beseffen is dat “dé hoogbegaafde” niet bestaat! Iedere hoogbegaafde heeft zijn of haar eigen valkuilen en kwaliteiten, andere eigenschappen en talenten. Geen enkele hoogbegaafde “weet alles”. (We lijken net mensen!)
Ik denk ook dat ik vrij veilig kan stellen dat echte hoogbegaafden geen opscheppers zijn en dat de mensen die juist wél hoog van de toren blazen en zeggen: ‘Wij zijn intelligente mensen, wij snappen het precies’, meestal de mensen zijn die minder intelligent zijn dan ze van zichzelf denken…
The whole problem with the world is that fools and fanatics are always so certain of themselves, and wiser people so full of doubts.
Bertrand Russell
