OPINIESTUK N.A.V. ONS DEBAT TUSSEN PLICHT EN PRAKTIJK OP 16 APRIL
Het recht op passend onderwijs is een mooi streven, maar helaas geen realiteit voor een groot deel van de (uitzonderlijk) hoogbegaafde kinderen in Nederland. Hoewel er de laatste jaren steeds meer aandacht bestaat voor hoogbegaafdheid en onderwijs aan hoogbegaafde kinderen, is er nog veel werk nodig om de voorzieningen voor deze kinderen passend vorm te geven. Slechts een beperkte groep hoogbegaafde kinderen heeft nu toegang tot passend onderwijs. Op veel plekken in Nederland bestaan geen voorzieningen voor deze kinderen. Dat moet veranderen.
Recht op onderwijs
Volgens Artikel 28 van het Kinderrechtenverdrag heeft elk kind recht op onderwijs dat voldoet aan de ontwikkel-, leer- en ondersteuningsbehoefte van het kind. Juist nu krijgt het onderwijs veel aandacht, vooral gericht op het door de coronacrisis ‘achterlopen’ op school en de opgelopen mentale schade door het minder kunnen zien van vrienden. Veel hoogbegaafde kinderen lopen tijdens hun gehele schooltijd schade op vanwege het ontbreken van onderwijs dat aansluit bij wie ze zijn.
Anders dan de rest
Hoe ervaren hoogbegaafde kinderen niet-passend onderwijs? Ze hebben geen aansluiting met de stof en de leerkracht. Ze begrijpen niet waarom de leerkracht iets zó versimpeld uitlegt dat het eigenlijk niet meer klopt. Ze vragen zich af waarom andere kinderen in de klas dit gewoon voor waar aannemen. Ze begrijpen niet waarom je iets moet leren als de context en de logica ontbreken. Ze denken iets niet goed te kunnen omdat de overkoepelende regels niet worden uitgelegd, zoals bij spelling. Hun zelfvertrouwen neemt af omdat ze soms weinig aansluiting vinden en niemand hen lijkt te begrijpen.
Het gebrek aan aansluiting is voor veel hoogbegaafde kinderen dagelijkse kost, omdat maar 2-3 % van de bevolking hoogbegaafd is. Voor uitzonderlijk hoogbegaafde kinderen is een gelijkgestemde in de klas al helemaal zeldzaam. Dit anders zijn zorgt er vaak voor dat deze kinderen zich aanpassen aan het gemiddelde. Daarop is het onderwijs ingesteld. Zo komen ze verder af te staan van wie ze zijn, wat goed voor ze is en wat ze nodig hebben.
Levenslange lijdensweg
Door niet-passend onderwijs leren hoogbegaafde kinderen niet waartoe ze in staat zouden zijn als het onderwijs wel zou passen. Nog schrijnender is het afnemende welzijn van deze kinderen. Ze worden meestal diepongelukkig door het ontbreken van onderwijs dat erkent hoe ze leven, denken en zijn. Het gevolg is dat psychisch gezonde kinderen, die als onbezorgde, positieve en hoopvolle kleuters hun schoolcarrière begonnen, reeds vroeg op de basisschool klachten ontwikkelen.
De opgelopen schoolschade kan bestaan uit ziek worden, zich ‘ongewenst’ gaan gedragen, zichzelf ‘uitzetten’, vastlopen op school, uitvallen of op andere wijze zeer ernstig beschadigd raken. Sommige leerlingen komen zelfs als zorgkinderen onder de Jeugdwet te vallen, doorgaans zonder zicht op passend onderwijs. Soms belanden ze in zorginstellingen. Dit ontneemt hen de kans om zich te ontwikkelen tot de waardevolle volwassenen die ze zouden willen en kunnen zijn. In plaats daarvan duurt hun lijdensweg soms levenslang.
Verschil tussen plicht en praktijk
De overheid dient het recht op goed onderwijs na te leven, opdat ook elk hoogbegaafd kind passend onderwijs krijgt. Een inhoudelijk sterk en voor heel Nederland dekkend beleid is nodig om te voorzien in goed onderwijs voor hoogbegaafden in het basis-, voortgezet én hoger onderwijs. De overheid moet haar verantwoordelijkheid nemen om het verschil tussen plicht en praktijk te overbruggen. Dat betekent geen vrijblijvendheid meer voor de samenwerkingsverbanden, scholen en besturen om het onderwijs in te richten en te bekostigen zoals ze zelf willen. Ook in deze lagen bestaat een gebrek aan expertise over hoogbegaafdheid.
Investeren met resultaat
Hoogbegaafde kinderen willen geen medelijden. Ze willen dezelfde kansen. Die krijgen ze alleen door schoolaanbod op het niveau van hun kunnen, onder begeleiding van mensen die hen begrijpen. Investeren in passend onderwijs leidt tot de verzilvering van kostbaar potentieel voor onze samenleving. Het reduceert de groeiende groep geregistreerde en niet-geregistreerde thuiszitters, dringt de torenhoge en stijgende jeugd- en zorgkosten terug en reduceert het aantal ziektewet- en werkloosheidsuitkeringen. Bovendien voorziet het in de roep van het bedrijfsleven om werknemers met vaardigheden zoals kritisch denken, complex probleemoplossend vermogen, creativiteit en emotionele intelligentie. Maar passend onderwijs voorkomt bovenal, en boven álles, heel veel persoonlijk leed voor hoogbegaafde kinderen, hun gezin en hun directe omgeving.
Samen met alle kinderen en jongeren roepen wij op tot passend onderwijs voor hoogbegaafden. De boodschap van de vele ervaringsverhalen die wij hebben verzameld is duidelijk: wij hebben nú passend onderwijs nodig om het leven van hoogbegaafde kinderen makkelijker en fijner te maken.
Marije Miltenburg, moeder van een hoogbegaafd kind, coördinator van de Werkgroep Onderwijs en secretaris van Stichting Hoogbegaafd! | met inbreng van Marijke van der Pal, moeder van twee hoogbegaafde kinderen en vrijwilliger voor de Werkgroep Onderwijs van Stichting Hoogbegaafd! | met inbreng van Dr. Alice K. Burridge, voorzitter van Stichting Hoogbegaafd!
Lees en bekijk ook het verslag van ons debat Tussen plicht en praktijk op 16 april. Bekijk hier ons Manifest hoogbegaafdenonderwijs zoals verstuurd naar de politiek. Lees hier de ervaringsverhalen over hoogbegaafde kinderen en jongeren in basis- en voortgezet onderwijs en de ervaringsverhalen van hoogbegaafden in het hoger onderwijs zoals door ons verzameld.
