LONGREAD
Jarenlang kruiste ik zonder aarzelen ‘nee’ aan wanneer de vraag ‘ben jij perfectionistisch?’ aan bod kwam op een vragenlijst. Nu ben ik dagelijks actief bezig om mijn perfectionisme te leren kennen en niet langer belemmerd te worden door dit lastige monstertje. Waar komen deze tegenovergestelde percepties over mijzelf vandaan?
Het zal weinig mensen verbazen dat de oorzaak van deze tegenstrijdigheid ontstaan is tijdens mijn educatie. Op de basisschool ging alles mij erg gemakkelijk af. Zonder inzet of studeren haalde ik bovengemiddelde cijfers en ik kreeg regelmatig extra werk aangeboden omdat ik met een hoge snelheid door de stof heen ging. Echter was er op mijn school geen bekendheid over Hoogbegaafdheid of ontwikkelingsvoorsprongen en het bleef dus bij wat extra werk hier en daar.
Vervolgens wandelde ik voor het eerst de middelbare school binnen op het niveau VWO+. Ik had erg uitgekeken naar deze stap, maar het werd al snel duidelijk dat mijn vertrouwde tactieken hier minder effectief waren. Ik haalde voor mijn eerste oefenexamen een onvoldoende; dat gevoel kende ik nog niet en ik wist niet hoe ik hiermee om moest gaan. Ik heb een jaar lang geworsteld zonder enige begeleiding; ik snapte niet hoe mijn klasgenoten uren tijd konden steken in hun huiswerk, het lukte mij simpelweg niet. Uiteindelijk waren mijn cijfers halverwege het jaar matig en heb ik de handdoek in de ring gegooid. Ik ging mijn tweede jaar aan de HAVO beginnen en alles zou anders worden. En dat werd het ook…
Op de HAVO heb ik mijn basisschoolcarrière nog een keer overgedaan. Ik studeerde niet en kwam weg met spijbelen en lege huiswerkopdrachten omdat mijn cijfers bovengemiddeld waren en ik mij wel zou redden. Ik nam genoegen met zevens, voor vakken die mij minder lagen waren dit zesjes en vakken die mij beter lagen negens. Voor mijn eindexamen heb ik precies berekend wat ik minimaal kon halen voor elk vak om te slagen en op deze manier heb ik vier jaar lang geen boek opengetrokken.
Naar het hoger onderwijs
Ik was geslaagd en ging eindelijk ‘echt’ studeren. Het eerste station was HBO communicatie, waar ik in de herfstvakantie van mijn eerste jaar al ben uitgeschreven. Het was niet uitdagend, ik had snel genoeg door dat ik hier hetzelfde traject zou doorstaan als ik gewend was en ik was vooral erg teleurgesteld in de wereld. Als ik hier zo makkelijk doorheen vlieg, wat stelt educatie dan eigenlijk voor? Ik wist nog niks van mijn hoogbegaafdheid af, dus ik kon niet relativeren dat het aan mijn ‘anders zijn’ kon liggen. Existentiële vragen vlogen door mijn hoofd en ik besloot mij in te schrijven voor een universitaire opleiding in Londen, volledig in het Engels. Daar moet wel uitdaging te vinden zijn… toch?
Weer werd ik teleurgesteld. Al snel was ik in hetzelfde patroon terecht gekomen en na een halfjaar raakte ik in een diepe depressie die ervoor zorgde dat ik in aanraking kwam met de term ‘Hoogbegaafdheid’. Ik kwam uit mijn depressie en heb via school kunnen regelen dat ik niet verplicht lessen hoefde bij te wonen en mijn opdrachten van het hele jaar op 1 datum in de zomer mocht inleveren. Hier begon ik dan 2 tot 3 weken voor de deadline mee en tot mijn grote verbazing heb ik zo het eerste jaar gehaald. Dit was ideaal, dus ik vroeg voor mijn tweede jaar hetzelfde uitstel aan, onder het mom dat het mentaal niet goed ging. De universiteit ging hiermee akkoord en zo heb ik een jaar lang zo goed als niks gedaan om in de zomer 2 weken intensief te werken aan alle papers en onderzoeken. Met prima cijfers ging ik mijn laatste jaar in aan de universiteit. Niet veel veranderde, tot ik een thesis van 10.000 woorden moest schrijven, een project waarvoor ik simpelweg nooit de skills had ontwikkeld.
Uitstelgedrag
Uitstelgedrag was al lange tijd mijn beste maatje en toen ik een week voor de deadline van deze thesis nog niets op papier had staan, had ik geen vertrouwen dat ik dit tot een goed einde kon brengen, het was simpelweg onmogelijk. Tegelijkertijd houd ik wel van een uitdaging en ben ik er toch aan begonnen. Dagen en nachten heb ik in hyperfocus in de bibliotheek gezeten en 1 dag voor de deadline was mijn thesis toch echt helemaal klaar. Ik verwachte dat ik het misschien net gehaald had, maar toen ik later mijn cijfer terugkreeg en ik maar 2% van een distinctie verwijderd was, wist ik niet wat ik moest voelen. Ik hoorde blij te zijn, maar ik voelde vooral angst. Hoe kan iemand in zo’n korte tijd zo’n resultaat behalen? Het was simpelweg niet mogelijk en ik wist niet goed hoe ik ermee om moest gaan.
Ik vond mijn opleiding niet zo interessant maar ontdekte wel dat ik een enorme passie heb voor onderzoeken en schrijven. Hierdoor besloot ik een Master te gaan volgen en mijn grenzen op te zoeken. Mijn uitstelgedrag werd zo extreem dat ik steeds later en later begon aan dingen; ik wilde de grens zoeken. Wanneer houdt het op, hoe lang kan ik hiermee doorgaan tot ik op mijn gezicht ga? Wat blijkt, best wel lang. Een van mijn tentamens was een essaytentamen waarvoor we een boek van 981 bladzijdes aan academisch onderzoek moesten bestuderen. Dat kon en wilde ik niet dus de avond voor het tentamen heb ik alle PowerPoint presentaties eens doorgekeken, een aantal aantekeningen gemaakt uit het boek en ben ik gaan slapen. De volgende ochtend voor het lokaal heb ik deze aantekeningen gescand en uiteindelijk heb ik het tentamen met een 8 afgelegd.
Angst en teleurstelling
Ik voelde weer een combinatie van angst en teleurstelling. Waar ligt hier de grens tussen mijn intelligentie en het niveau van de academische wereld? In hoeverre ben ik uitzonderlijk en in hoeverre is de kwaliteit van educatie simpelweg niet goed genoeg? Ik kon mijzelf niet plaatsen, ik had geen spiegeling en begreep totaal niet waar ik stond ten opzichte van anderen. Uiteindelijk ben ik met deze master gestopt omdat ik mijn vertrouwen in, en enthousiasme voor, de academische wereld was verloren en ik mij niet vrij genoeg voelde in mijn keuzes voor mijn eindonderzoek.
En daar sta je dan. Een lang educatief traject doorlopen, maar je bent één van de belangrijkste levenslessen misgelopen. Deze levensles is dat wanneer je iets wilt bereiken, iets wat werkelijk uitdagend is voor jou, je dit in stappen zult moeten doen. Sommige van deze stappen zijn niet leuk, maar je moet een commitment kunnen aangaan. Ik heb het zonder deze stappen ver gebracht, maar dit betekende voor mij niets. Ik kon niet trots zijn op mijn resultaten omdat ik mij pijnlijk bewust was van het gebrek aan inzet en werk dat er in heeft gezeten.
Perfectionisme als vriend
Terugkijkend op deze tijd word ik overspoeld door de overtuiging die ik zo lang bij mij heb gedragen: ik ben lui. Ik deed niet veel, ik was mij bewust van mijn ontwikkelingspotentieel maar had geen idee hoe ik hiermee aan de slag kon. Ik wilde zo graag en mijn leerhonger is groot, maar ik wist niet waar ik moest zoeken naar die uitdaging waarbij ik mijzelf daadwerkelijk kon ontwikkelen. Mijn basisequipment bracht mij ver, maar ondertussen stond mijn persoonlijke ontwikkeling volledig stil. De dingen die ik het liefste zou willen doen had ik ver van mij weggezet. Ik kon niet te groot dromen, want ik kon de stappen naar deze dromen niet visualiseren. En al kwam ik een eindje met deze visualisatie, was ik door mijn ervaringen in het verleden ervan overtuigd dat ik deze stappen nooit zou kunnen maken.
Op school vond ik een gemiddeld resultaat meer dan prima, omdat het mij allemaal niet zoveel kon schelen wat ik aan het doen was. Maar wanneer passie en diepe interesse in mij opkomen, sta ik volledig stil. Ik heb notitieblokken vol ideeën voor onderzoeken, artikels en boeken, maar wanneer het tijd is om deze ideeën te realiseren, blokkeer ik volledig. Ik wil perfectie, ik wil allesomvattend zijn, ik wil alles weten voordat ik eraan kan beginnen. Als iets in mijn hoofd nog niet tot op de puntjes is afgewerkt, zal er niks uit mijn vingers komen, hoe graag ik ook wil.
Na veel reflectie en een bredere bewustwording van mijn complexiteit begrijp ik nu dat ik altijd al perfectionistisch ben geweest. Echter heb ik situaties waarin perfectionisme tot uiting kon komen eigenlijk altijd vermeden. Nu begrijp ik dat passie en perfectionisme voor mij hand in hand gaan. Als ik ergens geen diepe passie voor heb komt er geen perfectionisme bij kijken, en andersom. Dit helpt mij nu te herkennen wanneer ik iets aan het doen ben wat voor mij echt iets betekent; ik voel dan weerstand die ik anders niet zou voelen. Ik heb nog een lange weg te bewandelen met mijn perfectionisme als vriend in plaats van vijand aan mijn zijde, maar deze verandering in perceptie is voor mij enorm waardevol. Ik kom er wel.
Beste Jessica, heel mooi (en deels herkenbaar) beschreven. Door de coaching die ik momenteel krijg leer ik hier wel mee om te gaan. Door steeds eerder aan opdrachten te beginnen, dingen doornemen, ook als ze minder interessant zijn maar wel zinvol voor de voorgang kom ik langzaamaan weer op gang. Als een vast geroeste goederentrein die langzaamaan weer in beweging komt.
Interessant stukje. De teleurstelling in opleidingen is zeer herkenbaar. Ik heb ooit een 12 gehaald op de universiteit. Dat was mijn dieptepunt. En een zes op een vak waar mensen gemiddeld een keer of drie over deden om het überhaupt te halen. Dat was een hoogtepunt. Ik ben cum laude afgestudeerd op dat vak na, maar ik heb het vak nooit opnieuw willen doen omdat ik daar daadwerkelijk serieus mijn best op heb moeten doen. Bij die docent ben ik dan ook afgestudeerd :-).
Wat ik zelf ook merk is dat ik vaak geen zin heb om me überhaupt in een onderwerp te verdiepen omdat ik op zie tegen het doorploeteren van allerlei randzaken voordat ik bij dat ene stuk kom wat daadwerkelijk de kern pakt. Te ongeduldig om te zoeken. Ik wil dan dóóóór.
Ik schat mezelf echter niet vaak op waarde door mijn perfectionisme. Als ik iets ontwikkel waar anderen van onder de indruk zijn doe ik het vaak af als niet zo bijzonder (vind ik zelf ook echt niet dan). Dat helpt echter niet echt met mezelf waarderen en waardering van anderen te laten binnenkomen.