We kennen allemaal Socrates, die alleen wist dat hij niets wist omdat kennis de grootste barrière is tegen leren. Dat is een goed uitgangspunt. De wetenschap heeft dit omarmd door alles een theorie te noemen, omdat we altijd nieuwe en diepere inzichten krijgen en daarvoor dus alles wat we denken te weten voortdurend blijven testen op of dit nog wel klopt. In plaats van wetenschap zou twijfelschap misschien een betere naam zijn.
Helaas zijn er mensen die door onbegrip of politieke doeleinden deze belangrijke methodiek interpreteren als een zwaktebod, en zij vallen daarmee onze kennis over bijvoorbeeld klimaatverandering of evolutie aan als “het zijn maar theorieën”. Dit zijn vaak mensen die in het openbaar nooit twijfelen, die weten wat ze weten en niets zal ze daarvan af brengen.
Ik twijfel niet aan Socrates en dus twijfel ik aan alles. Het is fijn om zelf dingen uit te zoeken, en niets zonder meer voor waar aan te nemen. Het liefst zou ik zelf klimaatverandering onderzoeken, of evolutie, of het eind van het universum, de oorzaken van de Franse revolutie, de moord op JFK, neurologie bij hoogbegaafden, het genie van Beethoven of de diepere betekenis achter Asterix en de Belgen. Dat wordt lastig. Vroeger kon je als polymath met een beetje talent nog wel aan de slag, nu is kennis zo gespecialiseerd dat het fijn is om op de schouders van giganten te kunnen staan. Maar het idee van het twijfelen, om op zijn minst kennis te internaliseren, op mijn beperkte niveau dingen zelf proberen te begrijpen, dat is zeker een belangrijke drijfveer om lekker bezig te zijn.
Ik twijfel ook vaak aan mezelf. Tot op zekere hoogte is dat ook gezond. Ik heb me heel vroeg in mijn leven voorgenomen om in elk geval naar mezelf volkomen eerlijk te zijn, ook als dat er niet zo mooi uitziet. Naar de buitenwereld zetten we allerlei maskers op, en dat is prima en heel noodzakelijk, maar mezelf wil ik -nooit – in de maling nemen. In de praktijk blijkt dat nog niet zo eenvoudig te zijn, maar ik blijf het proberen.
Die twijfel kan ook naar verkeerde kant doorslaan. Twijfel over mijn werk, mijn vaardigheden, mijn persoonlijkheid, vooral met betrekking tot mijn verhouding met de buitenwereld. Het is fijn vaak op meerdere niveaus te kunnen denken, om dingen en mensen te doorzien, om de ware motieven achter een gesprek aan te voelen. Het is niet zo fijn als je daardoor niet meer op waarde aan kunt nemen wat je verteld wordt, als je overal iets achter zoekt, en daardoor het vertrouwen in een ander en jezelf kwijtraakt. Als iemand zegt dat je iets goed gedaan hebt kunnen daar wel allemaal motieven achter zitten, maar dat wil nog niet zeggen dat je het niet goed gedaan hebt. Als iemand aardig tegen je is, dan is iemand aardig tegen je. Al die nuances in een gesprek die ik opvang zijn er misschien wel, maar als een ander zich daar (minder) van bewust is, en het ook allemaal zo weer is vergeten, waarom zou ik me daar dan te veel mee bezig houden?
Ik wil niet zeggen dat de vragen die je jezelf kunt stellen en de twijfel aan alles niet belangrijk zijn. Meerdere keren ben ik een situatie voor geweest, of heb ik een reactie aan zien komen, door even verder te denken dan mijn lange neus. Maar stop het in een hokje, handig als je het nodig hebt, en laat het je verder niet te veel beïnvloeden. Nou ja, dat denk ik ervan.
Ik weet niet zeker of ik mijn gedachten in dit stuk goed onder woorden heb kunnen brengen. Ik ben benieuwd naar jullie reactie. Als ik het publiceer. Ik betwijfel dat.
Wat mij betreft prima verwoord, geen twijfels wat dat betreft.
Positief ontvangen!
De filosofische twijfel vs. de twijfel over jezelf. Epistemologie vs. acceptatie.
Doe mij maar iemand die me een knuffel geeft nadat ik verteld heb dat de aarde plat is.
Ik twijfelde dus of ik dit zou schrijven maar interessant stukje hoor 🙂
Mooi en heel herkenbaar…vooral het verschil tussen wat er feitelijk gebeurt en de onderliggende motieven.
Voor mij maakt het verschil door in het contact met anderen heel bewust aanwezig te zijn. Als dit lukt en er voldoende ruimte en rust is dan merk ik dat het contact ook heel puur is. Maar weet weer niet of ik dit zo goed verwoord en jullie het snappen. Als ik zelf chaotisch ben dan laat ik ook veel meer onrust van de ander binnen. Goed voor jezelf zorgen is denk ik heel belangrijk. En steeds bedenken waar kan ik wat mee en wat is van mij. Het anderen misschien waar te nemen, maar het dan ook daar te laten…
Bij mij heel herkenbaar! Dank voor het opschrijven.
Twijfelen moet je (in mijn ervaring) bewust mee omgaan. Anders schiet je jezelf in de voet. Het is iets wat je kunt inzetten – een soort “inzichtsgereedschap” – die je kunt gebruiken waar het van toepassing is. Maar je kunt het niet steeds doen.
Door mijn eigen neiging tot twijfelen over van alles en nog wat (niet zo zeer op “mij zelf” maar op wat ik denk en zie en hoor) ben ik mij zelf aan het leren: ik wil aanvaarden, dat er in het leven heel veel onbewust gebeurt en dat het ook zo moet zijn. De verhouding tussen onbewust en bewust is als de verhoudingen van een ijsberg. Het bewuste gedeelte is dan de top van het ijsberg. Ik oefen met dan met in het leven “dobberen” en aanvoelen wat er om mij heen gebeurt, varen op intuitie, – en dat dat helemaal oké is en niet beter kan – en dan alleen af en toe waar het echt nuttig is het gereedschap van twijfelen in te zetten.